Περί Φωτογραφίας — Σήμερα

Υπάρχουν κείμενα που δεν γερνάνε ποτέ. Ένα από αυτά είναι το θρυλικό άρθρο του Μάνου Χατζιδάκι «Περί Φωτογραφίας» στο περιοδικό "Τέταρτο" που ο ίδιος εξέδιδε το 1985. Όχι, δεν ήταν φωτογράφος — δεν κρατούσε κάμερα, αλλά κρατούσε κάτι πιο σημαντικό: τη μουσικότητα της ψυχής. Και μέσα από αυτή τη μουσικότητα, έγραψε για τη φωτογραφία με τρόπο που λίγοι φωτογράφοι κατάφεραν ποτέ.

Διαβάζοντάς το σήμερα, χρόνια μετά, νιώθω πως ανοίγει μια συζήτηση που δεν τελείωσε ποτέ. Γιατί η φωτογραφία δεν είναι ζήτημα μηχανής, ούτε τεχνικών specs. Είναι τρόπος να βλέπεις τον κόσμο. Και αυτό το ήξερε καλύτερα από όλους ένας συνθέτης.

Η φωτογραφία δεν είναι για να θυμάσαι. Είναι για να βλέπεις.

Ο Χατζιδάκις το είπε απλά: η φωτογραφία δεν είναι τεκμήριο. Δεν είναι αποδεικτικό στοιχείο. Δεν είναι για να έχεις «ντοκουμέντο» ότι βρέθηκες εκεί. Είναι μια πράξη όρασης. Μια πράξη στάσης.

Και εδώ είναι το κλειδί: η φωτογραφία δεν καταγράφει. Ανασυνθέτει.

Αν δεν έχεις ψυχή να βάλεις, θα μείνει μια άδεια εικόνα. Σαν ένα βιολί χωρίς χορδές. Σαν έναν γάμο χωρίς βλέμμα.

Η παγίδα της εποχής μας: pixels χωρίς ανάσα

Σήμερα, ζούμε σε μια εποχή που η φωτογραφία έχει γίνει πιο εύκολη από ποτέ. Ένα κλικ στο κινητό και νιώθεις «φωτογράφος». Κι όμως, όσο περισσότερες εικόνες παράγουμε, τόσο λιγότερη αλήθεια κουβαλάνε.

Γιατί; Γιατί λείπει η πρόθεση. Όταν όλα είναι για τα likes, όταν όλα είναι για το επόμενο scroll, η φωτογραφία χάνει το βάρος της. Ο Χατζιδάκις μιλούσε για το βλέμμα — κι εμείς σήμερα μιλάμε για presets.

Φωτογραφία σημαίνει ευθύνη

Εκείνος έγραφε πως «η φωτογραφία είναι μια μαρτυρία». Όχι όμως μαρτυρία για τον κόσμο, αλλά για σένα. Ποιος είσαι όταν πατάς το κουμπί; Τι βλέπεις; Τι αγνοείς; Τι αποφασίζεις να αφήσεις έξω από το κάδρο;

Η φωτογραφία είναι πολιτική πράξη, είναι ηθική πράξη, είναι αισθητική πράξη. Δεν είναι «έτυχε να πατήσω το κουμπί». Είναι η στιγμή που λες: «Αυτό έχει σημασία. Αυτό θέλω να κρατήσω».

Ο φωτογράφος ως άνθρωπος

Ο Χατζιδάκις είχε ένα χάρισμα: έβλεπε τον φωτογράφο όχι ως τεχνικό αλλά ως άνθρωπο. Και σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε αυτή τη ματιά.

Δεν με νοιάζει αν ξέρεις να ρυθμίσεις το ISO. Με νοιάζει αν μπορείς να σταθείς δίπλα σε ένα ζευγάρι που παντρεύεται και να το ακούσεις. Αν μπορείς να φωτογραφίσεις μια μητέρα που γεννάει και να σεβαστείς τον χώρο της. Αν μπορείς να μπεις σε ένα σπίτι γεμάτο φως, κλάμα, φασαρία, και να βρεις την ποίηση εκεί μέσα.

Η φωτογραφία δεν είναι manual. Είναι χαρακτήρας. Είναι τρόπος να αγαπάς.

Περί Φωτογραφίας — αλλά με σάρκα

Διαβάζοντας το άρθρο του σήμερα, νιώθω πως δεν μιλούσε απλά για φωτογραφία. Μιλούσε για το πώς ζούμε. Για το πώς στεκόμαστε απέναντι στον κόσμο. Και αυτή είναι η ευθύνη μας, εμείς οι φωτογράφοι του σήμερα: να μη χαθούμε μέσα στα pixels, αλλά να βρίσκουμε πάντα το βλέμμα.

Γιατί, όπως θα έλεγε κι εκείνος:

Η φωτογραφία δεν είναι μηχανή. Είναι καρδιά.

---